Siðblindir hafa ekki samvisku, samkennd eða siðferðiskennd

Fyrir talsvert löngu ætlaði ég að skrifa hér pistil um siðblindu. Las mér til á netinu og velti vöngum yfir hvaða tökum ég ætti að taka málið. Tölfræðin stóð helst í mér (auk skilgreiningarvandamála), þ.e. hve stórt hlutfall væri af siðblindum í samfélaginu hverju sinni, því mér sýndist rannsóknum ekki bera saman og virtist t.d. vera gert ráð fyrir hærra hlutfalli siðblindra í Bandaríkjunum en í Evrópu, sem mér finnst skrítið nema e.t.v. þegar litið er til þess hve mun fleiri raðmorðingjar hafa leikið lausum hala vestan hafs en annarstaðar í veröldinni, svo vitað sé.

Nú les ég það í bloggfærslum að Fréttaaukinn* hafi fjallað um siðblindu og þar hafi verið fullyrt að 1500-3000 manns séu siðblindir hér á landi.**

HÉR VERÐUR EKKI FJALLAÐ UM SIÐBLINDA FJÁRGLÆFRAMENN
Á ýmsum bloggum hafði svosem verið minnst áður á siðblindu í umræðum um bankahrunið og þá ekki síst þegar Seðlabankastjórann þáverandi bar á góma. Komu þá ýmsar ágætar lýsingar (þýddar úr erlendum greinum um þessa persónuleikaröskun sem talið er líklegt að þessi fyrrverandi borgarstjóri, forsætisráðherra, bankastjóri og nú ritstjóri sé haldinn) sem ég var þakklát fyrir enda staðráðin í að brúka til eigin nota.

Málið var bara að þegar ég ætlaði að skrifa um siðblindu þá var það í allt öðru samhengi en við bankahrunið, enda þó ég efist ekki eina mínútu um að innan vébanda útrásarvíkinganna og annarra fjárglæframanna sé siðblindingja að finna. Fyrir utan persónuleg kynni mín af þessari ógeðfelldu manntegund (það er reyndar eitt einkenni siðblindra, hafi þeir á annað borð góðar gáfur til að bera, að þeir leika hlutverk góðrar manneskju mjög vel og virka því mjög geðfelldir og umhyggjusamir, þeir hreinlega stúdera hvernig slíkt fólk hegðar sér og apa það eftir) þá heyrði ég fyrst um siðblindu fyrir svo löngu síðan að ég hef oft mátað fólk — og þá sérstaklega karlmenn — sem á vegi mínum verða við þá lýsingu. Og þegar ég hef heyrt um ýmsa glæpi, s.s. kynferðisglæpi þá dettur mér oft í hug hvort um siðblindan einstakling sé að ræða.

EINKENNI
(Hér hef ég safnað ýmsum upptalningum á einkennum siðblindu og hvernig sækópatar haga sér).

Um sækópata (e. psychopath) segir að þeir eigi það sameiginlegt að hafa hvorki samvisku, samkennd né siðferðiskennd.

Siðblindingjar eru sjálfmiðaðir fram úr hófi, sannfærðir um eigin ágæti og telja sig eiga rétt á að eignast allt sem þá langar í og fá allar sínar óskir uppfylltar — strax. Hinsvegar hafa þeir engan skilning á þörfum annarra. Þar sem þeir hafa ekki samkennd með öðrum eða virða þarfir annarra geta þeir ekki elskað og eru bæði kaldlyndir og harðlyndir, jafnvel svo hægt er að kalla þá sadista. Þeir eru áhættusæknir, hvatvísir og hafa engan áhuga á að hafa hemil á kynhvöt sinni. Ráðríkir og sniðugir að finna veika bletti á fólki svo hægt sé að ráðskast með það; nota til þess persónutöfra og lygar. Þegar þeir hafa náð valdi á öðrum einstaklingi*** nota þeir oft ógnanir og ofbeldi og virða þá sjálfsákvörðunarrétt þeirrar manneskju að vettugi.

1. Skortur á samvisku
2. Sök skellt á aðra
3. Mögnuð sjálfsmynd
4. Hvatvísi
5. Smeðjulegur sjarmi
6. Skortur á hluttekningu
7. Lýgur
8. Yfirborðskenndar tilfinningar
9. Léleg sjálfsstjórn
10. Ráðskast með fólk

Tillitsleysi við aðra og hneigð til að brjóta á öðrum í eiginhagsmunaskyni.
Virðingarleysi fyrir siðum, reglum og lögum sem leiðir oft til afbrota.
Viðkomandi beita ofbeldi ef það þjónar eigin stundarhagsmunum.
Beita lygum og blekkingum auðveldlega.
Hafa litla stjórn á löngunum,
framkvæma fljótt það sem þeim dettur í hug en sjá ekki fyrir afleiðingarnar og læra ekki af reynslunni.
Hafa grunnar tilfinningar og hafa ekki samúð með öðrum nema á yfirborðinu.
Hafa litla eða enga hæfileika til að tengjast öðrum tilfinningaböndum.
Samviskuleysi. Siðblindingjar kunna ekki að skammast sín því þeir hafa svo háar hugmyndir um sjálfa sig að þeim dettur ekki í hug að neitt sem þeir gera sé óviðeigandi. Af sömu ástæðu fá þeir ekki samviskubit.

Sósíópatar (e. sociopath) virka að mörgu leyti normal en sækópatar hafa mun geggjaðri skapgerð.**** Sósíópatar festast oft í láglaunadjobbum því þeir tolla ekki í skóla þrátt fyrir eðlilega greind. Þeir eru oftast hamingjusamir því þeir efast aldrei um sjálfa sig og eigið ágæti enda þótt þeir leggi ekki mikið til samfélagsins. Aðrir sósíópatar eru öllu hættulegri og sækja í störf þar sem þeir hafa völd yfir öðrum (t.d. kennarar, löggur) og láta mismikið glitta í sadistann í sér. Þeir hefna sín grimmilega á þeim sem þeim þykir gera á sinn hlut og finnst oft sérstaklega gaman að pynta dýr. Það eru þó yfirleitt sækópatar, ekki sósíópatar, sem ganga svo langt að drepa fólk – og þá algerlega án eftirsjár.***** Sækópatar eru skrímsli í mannlegu samfélagi.

EKKI ERU ALLIR NAUÐGARAR SIÐBLINDIR
Nauðgarar eru auðvitað ekki allir siðblindir, til þess eru þeir of margir og glæpurinn of algengur. En þeir sem stunda það að nauðga konum, börnum, dýrum eða öðrum karlmönnum, þ.e. þeir sem gera það ítrekað og án þess að sjá nokkuð athugavert við það hvort sem þeir lenda í klónum á lögreglu og dómstólum eða ekki, ná að réttlæta fyrir sjálfum sér og oft öðrum líka allar sínar gerðir — geta þeir verið annað en samviskulausir siðblindingjar? Eða á líka að halda því fram um þá að þeir rambi hvað eftir annað á sígraðar konur (börn og dýr) sem leggi snörur sínar fyrir þá og kvarti svo og klagi eftirá af hefndarþorsta eða peningagræðgi einni saman?

Árétting:
Margir raðmorðingjar eru siðblindir en ekki gerast allir siðblindingjar morðingjar.
Sumir nauðgarar eru siðblindir en sumir nauðgarar eru það ekki.
Þó allir siðblindingjar séu andfélagslegir er ekki allt andfélagslegt fólk siðblint.******

INNAN MARKA ÞEIRRA LAGA SEM SAMFÉLAGIÐ SETUR - EÐA EKKI
Hinir siðblindu, sækópatarnir eru hömlulausir og samviskulausir. Flestir þeir sem eru siðblindir eyða orku í að halda sér innan marka laga og reglna samfélagsins — eða vanda sig við að ekki komist upp um þá — líklega því þeim finnst þeir yfir það hafnir að dúsa í steininum. Margir þeirra fá þannig útrás fyrir valdafíkn sína og árásarhneigð innan veggja heimilisins, þar sem þeir komast oft lengi upp með hegðun sína án þess að komast í kast við lögin. En að sama skapi finnst þeim frábært þegar losað er um lög og reglur svo þeir hafi meira olnbogarými til að fremja glæpi sína, svona eins og gerðist þegar fjármálamarkaðurinn var nánast eftirlitslaus.

KLÁM
Klámvæðingin er þessum mönnum auðvitað mjög að skapi því þegar klám er orðið svo algengt að flest fólk er hætt að nenna að vera á móti því vegna þess að „allir fíla það“ þá er frelsi til að nýta sér það ástand útí ystu æsar. Þá eru siðblindingjarnir kaupendur vændis og klámefnis, reka strippbúllur, vændishús eða gera út vændiskonur, nú eða nota klám í miklum mæli sjálfir til að uppfæra hugbúnað síns sjúka heila um hvað hægt sé að gera öðru fólki í kynlífi auk þess sem þeir sem gera eitthvað annað við tölvurnar sínar en bara nota þær í að hala niður klámefni skrifa blogg og endalausar athugasemdir á vefsíður um dásemdir kláms og hve feministar eru óþarfir. Klám, frjálshyggja, græðgi; allt styður þetta líf siðblindingjans sem skilur ekki hugtakið samkennd, samfélag eða siðferðisleg breytni.

KÚGUN, NAUÐGANIR, DÝRANÍÐ, EINELTI OG ANNAÐ OFBELDI
Fæst fólk kemst líklega heilt frá samskiptum við siðblindingja en auðvitað eru alltaf til einstaklingar sem átta sig á hverskonar persónu þessir menn hafa að geyma og geta forðað sér eða sniðgengið þá og verða því fyrir litlum eða engum skaða. Grimmd sækópatans snýr þó einnig að dýrum og börnum sem geta ekki varist þeim en vegna algers skorts á samlíðan þykir siðblindum einstaklingum ekkert að því að pynta dýr eða nota þau kynferðislega og sama á við um börn sem þeir skemmta sér einnig við að beita andlegu ofbeldi, enda niðurlæging annarra sem vatn á þeirra myllu. Auðvitað leggja þeir svo annað fólk í einelti þegar færi gefst, t.d. á vinnustað eða í skóla.

ENGIN LÆKNING -EN SKORÐUR NAUÐSYNLEGAR
Engin lækning virðist vera til við siðblindu. Þessvegna verða alltaf til siðblindir menn og þeir munu alltaf beita öllum ráðum til að svala valdafíkn sinni, fégræðgi og ofbeldisfullri kynhvöt (sem snýst um að drottna og niðurlægja) og þjáning fórnarlamba þeirra — fjárhagsleg, andleg, líkamleg — mun aldrei skipta þá neinu.

Mikilvægast er að lög og reglur, þ.m.t. lög gegn vændi, kynbundnu ofbeldi og dreifingu kláms (auk reglna um innherjaviðskipti o.s.frv. sem snúa að efnahagslífi, opinnar upplýsingalöggjafar og sem snúa að mannaráðningum og styrkjakerfis stjórnmálaflokka svo eitthvað sé nefnt af því fjölmarga sem nefnt hefur verið af því sem beygt var og brotið eða aflagt og hunsað og stuðlaði að efnahagshruni og siðferðislegri hnignun heillar þjóðar) séu markviss og feli í sér skýr skilaboð um að verði þeim ekki fylgt séu viðurlögin þung; útskúfun úr samfélaginu (öðru nafni fangelsisdómur) og óafmáanlegur blettur á sakaskrá sem verði hvenær sem er hægt að leggja fram til sönnunar þess að viðkomandi sé ekki hæfur í mannlegu samfélagi.
Helst vildi ég að hverjum og einum væri kippt varanlega úr umferð um leið og í ljós kemur að hann er siðblindur (t.d. á stað eins og Gunnarsholt eða Sogn) og ætti aldrei afturkvæmt, en það er víst of mikil óskhyggja.

Hafa ber í huga að ekki brjóta allir siðblindir lög þannig að upp komist, en allir eru þeir þó skaðlegir samfélaginu því þeir eiga samskipti við venjulegt fólk sem getur ekki varað sig á þeim og þeir skemmta sér við að stjórna og niðurlægja.

FRJÁLSHYGGJA
Hegðun og hugsun hinna siðblindu samræmist auðvitað ekki því að vera ábyrgur borgari í samfélagi og því er eitur í beinum patanna að borga skatta sem fara í að bæta stöðu annars fólks því þeim kemur annað auðvitað fólk ekkert við.

Það má kalla hina siðblindu „snáka í jakkafötum“ mín vegna. En þeir eru ekki síður hættulegir sem ofbeldisseggir, nauðgarar, kúgarar og dýraníðingar. Fyrst og fremst verður að setja þeim svo þröngar skorður að þeir geti framið sem fæsta glæpi þrátt fyrir sjúklegt hugarfarið. Það verður að gerast með lögum og reglum.

Frjálshyggjusamfélag, þar sem samfélagslegri ábyrgð er aflétt, þar sem leikreglurnar byggja á frumskógarlögmálinu um að éta eða vera étinn, þar sem sá ósvífnasti græðir mest og hefur mestu völdin; þar sem þeir veiku, fátæku og undirokuðu eru aðhlátursefni og þolendur margvíslegs ofbeldis af hálfu þeirra sterku og valdamiklu — það eru kjörlendur siðblindunnar.

___
* Ég kíkti svo á viðtalið við geðlækninn í Fréttaaukanum (ekki hélt hún þessari tölu fram svo séð væri). Viðbót: Líklega er þetta sami geðlæknirinn og hélt þann 3. febrúar fyrirlestur í Háskólanum í Reykjavík um siðblindu í viðskiptalífinu. Þar kemur þessi tala fram (eða a.m.k. í frétt Vísis).

** Bandaríska geðlæknafélagið segir andfélagslega einstaklinga vera um 4% allra í samfélaginu. Sósíópatar eru 3% allra karlmanna og aðeins 1% allra munu í raun vera siðblindir. Skv. Hare þessum sem skrifaði bókina um snákana í jakkafötunum, eru 1% allra Bandaríkjamanna siðblindir (sækópatar, e. psychopath) en af þeim sem komnir voru í meðferð vegna þess að þeir beittu eiginkonur sínar ofbeldi reyndust 25% vera siðblindir. Hann segir ennfremur að u.þ.b. helmingur allra raðmorðingja sé siðblindingjar.
Og svo má benda á að Freud spáði því (í Blekking trúarinnar, bls.14) að: „Líklega verður alltaf nokkur hundraðshluti mannkyns (sakir sjúklegra hneigða eða mjög sterkra eðlishvata) andfélagslegur.“

***Að hafa völd á ekki bara við um að vera forsætisráðherra eða eiga svo mikið af peningum að heilt þjóðfélag bugtar sig og beygir, heldur líka vald yfir líðan annarra; vald til að græta lítið barn eða láta hund ýlfra af ótta, vald yfir eiginkonu sem sker á samskipti við vini og ættingja frekar en falla í ónáð eiginmannsins.

**** Skilgreiningar á sociopathy og psychopathy eru mjög á reiki. Sumstaðar er það sagt vera það sama (jafnvel að ekki sé lengur talað um psychopathy heldur sociopathy eingöngu notað) eða að munurinn liggi í því að þeir síðarnefndu verði svona af uppeldinu en engar skýringar séu á psychopathy. Stundum er talað um sociopathy sem andfélagslega hegðunarröskun (e. antisocial personality disorder). Hér eftir verður talað um sociopathy og psychopathy sem siðblindu og siðblindir ýmist kallaðir siðblindingjar eða sækópatar eða bara patar. Andfélagslegir einstaklingar eru þá ekki innan þeirrar skilgreiningar hér enda þó sósíópatar séu oft skilgreindir þannig (en skilgreiningum á netinu ber semsé ekki saman).

***** Dæmi um slíkt er náunginn sem drap fyrrverandi konuna sína í Stórholti fyrir tveimur árum og neitaði staðfastlega að hafa drepið hana, laug svo til um hvað hann gerði við líkið os.frv., líka náunginn í Keflavík sem nauðgaði fyrrverandi kærustu sinni, tók nauðgunina upp á videó, hótaði svo bæði fórnarlambi sínu og vinkonu hennar öllu illu og fór loks heim til þeirrar síðarnefndu og stakk hana til bana fyrir að ætla að bera vitni gegn honum og svo sá sem henti stelpunni sem hann nauðgaði fram af svölunum í Engihjallanum. Enginn þeirri sýndi nein merki um iðrun eða eftirsjá. Þessir sækópatar, ef ekki aðrir, sýna skýr dæmi um siðblinda hegðun.

****** Margt af því sem hér er sagt um siðblinda á líka við um fólk með andfélagslega hegðun. Sá er þó munurinn að það fólk hefur samvisku og iðrast jafnvel gerða sinna, og langar oft til að breyta líferni sínu (án þess alltaf að hafa andlegan styrk til þess) en slíkt hvarflar ekki að þeim siðblinda. (Og aftur má benda á að sumstaðar er andfélagsleg hegðun og sósíópatía lögð að jöfnu — og það svo aftur stundum kallað siðblinda þó flest fólk sé sammála um að stigsmunur sé á siðblindu og andfélagslegri hegðun).
Andfélagslegir einstaklingar hafa oftar en aðrir verið brennuvargar í æsku, pissað lengur undir en önnur börn og verið vondir við dýr. En ekki verða öll börn með þessi hegðunarmynstur að siðblindingjum.
Ástæður andfélagslegrar skapgerðar eru óþekktar en líffræðilegar og erfðafræðilegar þættir gætu skipt máli, einnig ofbeldi í uppvexti, eða óhóflega strangt uppeldi eða umhverfi, s.s. skóli, einnig alkóhólismi foreldra eða annað það sem orsakaði að foreldrar sinntu ekki ýmsum grunnþörfum barnsins, s.s. ástúð og umhyggju. Ýmislegt bendir til að þeir sem haldnir eru andfélagslegri skapgerð séu í meiri hættu á að verða alkóhólistar eða fíklar – nú eða þá að fíklar og alkóhólistar verði andfélagslegir við mikla neyslu. Það er semsé ekki alveg á hreinu hvort er hænan og hvort er eggið. Áhættuhegðun og vímuefnanotkun hefur líka verið álitin vera tilraun til að finna tilfinningar. Enda þótt sósíópatar eigi erfitt með að hlíta reglum samfélagsins (eða foreldra sinna í uppeldinu) virðast sumir þeirra eiga auðvelt með að vera í gengjum og mafíum þar sem strangar reglur gilda um hegðun að viðlögðum refsingum, þeir eiga semsé auðvelt með að fara eftir reglum þegar þær eru andfélagslegar!

Viðbót í janúar 2011: Þófamjúk rándýr sem læðast. Harpa Hreinsdóttir skrifar afar fróðlega pistlaröð um siðblindu með ótal tenglum og heimildaskrá sem vert er að lesa. [Viðbót í árslok 2011: Harpa hefur sett allar færslurnar á einn stað, vefinn siðblinda.com.]

1. Fyrsti pistill Hörpu um siðblindu heitir Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda, I. hluti og fjallar um einkenni siðblindu.
2. Annar pistill hefur undirtitilinn Á hverju þekkist siðblindur og hvernig kemst maður heill frá slíkum kynnum.
3. Fórnarlömb siðblindra: Konur. Þessi færsla og þær næstu eru um áhrif siðblindra á þá sem standa þeim næst, þ.e. elskendur, maka, börn; byrjað á ástkonum.
4. Í hjónabandi með siðblindum.
5. Börn siðblindra.
Hér er fjallað um það hvernig áhrif það hefur á börn að alast upp hjá siðblindum. Einnig gerir Harpa grein fyrir hugsanlegum orsökum siðblindu.
6. Siðblindir á vinnustað.
Hér er einnig fjallað um einelti á vinnustað þar sem siðblindir eru oft gerendur.
7. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda, IV. hluti.
Siðblindir í kirkjunni. Hér segir meðal annars: „Þegar maður nær tangarhaldi á sambandi fólks við guð öðlast maður ríkulegt vald.“
8. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda, IV. hluti. Siðblindir í viðskiptum. Hér fjallar Harpa m.a. um samstarf og niðurstöður rannsókna þeirra Pauls Babiak og Roberts D. Hare sem skrifuðu bókina Snakes in Suit. When Psychopaths Go to Work, sem Harpa þýðir sem Höggormar í jakkafötum. Hér ber Enron aðallega á góma en íslenskir bankamenn minna enda þótt þeir leiti mjög á hugann við lesturinn.
9. Skólastjórar sem leggja kennara í einelti. Þessi pistill hefur undirtitilinn Möguleg siðblinda með í spilinu? og er einskonar utandagskrárumræða hjá Hörpu því hann er ekki undir yfirskriftinni Þófamjúk rándýr sem læðast eins og hinir pistlarnir um siðblindu.
10. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda V. hluti. Orsakir siðblindu. Hér er fjallað um líffræðilegar orsakir, arfgengi siðblindu og áhrif félagslegra þátta auk þróunarfræðilegra skýringa. Harpa segir að Robert D. Hare hafi reyndar haldið því fram að það þýði lítið að reyna að greina á milli þess hve miklu leyti félagslegar aðstæður, umönnun og uppeldi í bernsku og æsku o.fl. þess háttar skipti máli og að hve miklu leyti erfðir, enda telur hann að siðblindum sé ekki viðbjargandi hver sem orsök röskunarinnar sé talin.
11. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda, V. hluti. Lækning siðblindu. Hér er fjallað um aðgerðir á heila, meðferð á heila og notkun tölvutækni til breytinga á heila, lyf, sálfræðimeðferð ýmiss konar og sagt frá kenningu Robert D. Hare um að siðblindueinkenni dvíni með aldrinum (siðblindum takist að einhverju leyti að laga sig að samfélaginu þótt persónuleikaeinkenni þeirra séu óbreytt, þ.á.m. megindrættirnir sjálfselska, drottnunargirni og kaldlyndi) og einnig sagt frá gangstæðri kenningu sem segir að siðblindir brenni út eftir róstursamt líf.
12. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda, VI. hluti. Hugtakið siðblinda og þróun þess. Hér er sagt frá því hver kom fyrstur fram með hugtakið siðblinda og hvernig það hefur verið notað á mismunandi hátt í geðlæknisfræðinni. Harpa birtir einnig töflu sem er yfirlit yfir helstu hugtök sem læknar hafa notað yfir siðblindu frá upphafi og hugtök sem notuð hafa verið í stöðlum; lýsingu á siðblindu og horfur á bata.
13. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda VI. hluti. Íslenskun psykopatiu og umræða um siðblindu á Íslandi. Hér fjallar Harpa um orðin geðvilla og siðblinda, merkingu þeirra og notkun hér á landi. Hún mælir sérstaklega með rúmlega hálfrar aldrar gömlum texta eftir Benedikt Tómasson sem birtist í bókinni Erfið börn. Sálarlíf þeirra og uppeldi, ritstj. Matthías Jónasson ritstýrði og Barnaverndarfélag Reykjavíkur gaf út 1959. Kaflinn eftir Benedikt heitir „Geðvilluskapgerð“.
14. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda VI. hluti. Siðblinda í fræðum, trúarritum og bókmenntum. Harpa nefnir sem dæmi um trúarrit og bókmenntir: Manngerðir ( skrifuð árið 319 fyrir Krist), Biblíuna, Þúsund og eina nótt, Kantaraborgarsögur Chaucers, Egils sögu (ansi skemmtileg greining á Agli Skallagrímssyni), Brennu-Njáls sögu, Passíusálmana (þar sem ekki er minnst á siðblindu!), Sjálfstætt fólk (Bjartur, sbr. pistil Illuga Jökulssonar þar sem hann stafar ofan í fattlausa að Bjartur er ekki jákvæð fyrirmynd, reyndar sé hann „eitthvert versta skrímslið í samanlögðum íslenskum bókmenntum“). Af nýjum bókum nefnir Harpa: Ég man þig eftir Yrsu Sigurðardóttur og Snjóblindu Ragnars Jónassonar. Einnig er Andrés Önd nefndur til sögunnar.
15. Þófamjúk rándýr sem læðast: Siðblinda VII. hluti. Lokafærsla um siðblindu. Hér rekur Harpa helstu áherslur sínar í færsluröðinni um siðblindu og gerir grein fyrir því hverju hún sleppti (jafnframt því sem hún reifar það lauslega), s.s. siðblindu í stjórnmálum, mannfræðirannsóknum á siðblindu í ýmsum samfélögum, siðblindugreiningu í lagalegu tilliti (og nefnir þar Geirfinns- og Guðmundarmál) og segir að eflaust séu siðblindir betur geymdir í öryggisgæslu á réttargeðdeild en í fangelsi. Þá skrifaði hún hvorki um fræga siðblindingja, s.s. Ted Bundy og Bernie Madoff, né um hvernig sjálfshjálparbækur ýta undir siðblinda hegðun. Harpa segir að henni þyki mikilvægara að gera sér grein fyrir áhrifum siðblindra í grennd og umhverfi, þ.e.a.s. hvernig siðblindur maður getur framið sálarmorð á sínum nánustu; hneppt fjölskyldu sína í gíslingu og valdið skaða sem í skásta falli tekur aðra mörg ár að vinna úr og í versta falli er óbætanlegur. Og hún tekur heils hugar undir ráðleggingar Roberts D. Hare og fleiri: Eina ráðið er að flýja sem fætur toga og því fyrr því betra!

Hér eru nokkur hugtakanna sem gott er að hafa á hraðbergi á tveimur tungumálum, og ég vitna enn í Hörpu: „Af persónuleikaröskunum sem taldar eru í ICD-10 kemst „félagsleg persónuleikaröskun“ (Dyssocial Personality Disorder) næst því að dekka siðblindu. Hún er undirflokkur Sértækra persónuleikaraskana. Innan félagslegrar persónuröskunar eru: Siðleysispersónuröskun (amoral), andfélagsleg persónuröskun (antisocial), ófélagsleg persónuröskun (asocial), geðvillupersónuröskun (psychopathic) og félagsblindupersónuröskun (sociopathic). Siðblinda hefur einnig verið nefnd „geðvilla“ á íslensku.“