Nauðgun án frekari valdbeitingar - leiðari dagsins

Steinunn Stefánsdóttir skrifar enn stórgóðan leiðara í Fréttablaði helgarinnar. Um leið tekur hún af mér ómakið því efnið sem hún skrifar um er einmitt eitt af því sem vakti athygli mína þegar ég las Á mannamáli, bók Þórdísar Elvu Þorvaldsdóttur um ofbeldi gegn konum á Íslandi. Þar fjallar Þórdís um fáránleikann sem felst í því að til þess að karlar séu sakfelldir fyrir nauðgun þurfa þeir helst að hafa lúbarið fórnarlamb sitt meðan á nauðguninni stóð. Nauðgunin ein og sér hefur lítið vægi og það eitt að kona hafi ekki veitt mótspyrnu eða hrópað á hjálp er nánast ávísun á að nauðgarinn skoppi frír og frjáls útúr dómsal.

Það sem mér hafði ekki verið ljóst fyrr en ég las bók Þórdísar, var að hér á landi er fylgt þeirri hefð að nauðgun teljist aðeins hafa verið framin hafi líkamlegu ofbeldi eða hótun um ofbeldi einnig verið beitt. Í Bretlandi og víðar er hinsvegar dæmt út frá því hvort konan hafi gefið samþykki sitt og hafi hún ekki gefið það telst það nauðgun. Þarf ekki að sýna glóðarauga eða marbletti. Ég hafði semsagt ekki áttað mig á að dómar í öðrum löndum byggðu á þessu og er auðvitað sammála Þórdísi og Steinunni um að þessu þarf að breyta.

Leiðari Steinunnar er annars svohljóðandi.

„Ofbeldi gegn konum er mun algengari ástæða fyrir heilsubresti kvenna en umferðarslys og malaría samanlagt. Þetta er sláandi fullyrðing en sönn.

Nú stendur yfir árlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi. Markmið 16 daga átaksins er að vekja athygli á að kynbundið ofbeldi ógnar lífi og heilsu kvenna um allan heim og ekki síður að knýja á um afnám þess.

Okkur er alltaf hollt að vera minnt á það grimmilega ofbeldi sem konur verða fyrir um víða veröld og hver hönd sem lögð er á plóginn í vinnunni gegn því er mikilvæg.

Staða íslenskra kvenna er vissulega sterk miðað við stöðu kvenna víða annars staðar. Hitt má ekki gleymast að verkefnin eru næg hér heima fyrir. Á síðasta ári leituðu til dæmis 547 einstaklingar til Stígamóta og það sem af er þessu ári hafa 530 konur leitað til Kvennaathvarfs.

Niðurskurðarhnífurinn hefur hangið yfir neyðarmóttöku kvenna um nokkurt skeið. Tilkoma neyðarmóttökunnar var bylting í móttöku þeirra sem fyrir þeirri óhamingju verða að vera nauðgað. Yfirlýsing Jóhönnu Sigurðardóttur við upphaf 16 daga átaksins um að staðið yrði vörð um neyðarmóttökuna í niðurskurðarvinnunni er því mikið gleðiefni.

Fréttir um að aldurshópurinn tólf til átján ára sé stærsti einstaki hópurinn sem til neyðarmóttökunnar leitar segja sína sögu um það grimmilega ofbeldi sem fer fram, einnig gegn stúlkum á barnsaldri, hér á landi.

Það er algert lágmark að ekki verði dregið úr þeirri þjónustu sem þegar er veitt konum og stúlkum sem verða fyrir nauðgun. Næsta skref er að fjölga kærum, ákærum og dómum í þessum málaflokki og lokamarkmiðið getur aldrei verið annað en að útrýma óværunni.

Skilgreiningin á orðinu nauðgun samkvæmt orðabók er að hafa samfarir við manneskju gegn vilja hennar. Þórdís Elva Þorvaldsdóttir bendir í bók sinni Á mannamáli sem út kom fyrr í haust að skilgreiningin á nauðgun samkvæmt núgildandi íslenskum lögum sé með öðrum hætti. Ákæruvaldið verði að sanna að kynmök hafi verið knúin fram með valdbeitingu, þ.e. ofbeldi, hótun um ofbeldi eða annars konar ólögmætri nauðung.

Í engilsaxneskum rétti er nauðgun hins vegar skilgreind út frá samþykki. Samræði telst sem sagt nauðgun ef annar aðilinn er því ekki samþykkur, jafnvel þótt hann, eða öllu heldur hún í flestum tilvikum, verjist ekki. Valdbeitingin er þannig ekki þáttur í skilgreiningu á nauðgunarhugtakinu í engilsaxneskum rétti fremur en í íslensku orðabókinni.

Fyrir liggur að stjarfi eða getuleysi til athafna eru náttúruleg viðbrögð við áfalli. Því er ljóst að nauðgun getur átt sér stað, og á sér oft stað, án þess að viðnám sé veitt. Glæpurinn er hins vegar nákvæmlega sá sami því líkamlegir áverkar blikna samanborið við þá andlegu áverka sem af nauðguninni hljótast.

Það væri því mikil réttarbót að nauðgun væri skilgreind í lögum út frá samþykki fremur en valdbeitingu. Þetta er eitt fjölmargra verkefna í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi heima fyrir.“

Mér finnst að Steinunn eigi að skrifa alla leiðara Fréttablaðsins.