Skilaboðin verða að vera skýr
Enn einn hörmungardómurinn er fallinn. Karlmaður fékk 8 mánaða dóm fyrir að brjótast inn til fyrrverandi kærustu sinnar og berja hana ítrekað; af þessum átta mánuðum þarf hann bara að sitja 3 mánuði í fangelsi en hinir verða á skilorði.
Ég er ein þeirra sem held að fangelsisvist, eins og hún er í dag hér á landi, geri ekki gagn sem betrun.* Menn koma jafnslæmir eða jafnvel verri útúr fangelsum en þeir fara inn, sérstaklega ef þeir vilja ekki horfast í augu við að þeir áttu sjálfir sök á hvernig fyrir þeim er komið. Sálfræðihjálp þyrfti að vera mun meiri í fangelsum í nú er (þá er ég að meina að hver fangi ætti að fara vikulega eða nokkrum sinnum í viku til sálfræðings eða geðlæknis) og vímuefnameðferð ætti að vera í boði á öllum stigum innan fangelsisins; þegar menn koma inn, í miðri afplánuninni og rétt áður en mönnum er sleppt lausum, allt eftir hentugleikum hvers og eins.
Ég held líka að þyngri fangelsisdómar hafi ekki fælingarmátt. Auðvitað eru einhverjir sem myndu ekki fremja glæp ef þeir vissu að við honum lægi 16 ára fangelsisdómur en oftast halda líklega glæpamenn, hvers svo eðlis glæpur þeirra er, að þeir muni komast upp með það sem þeir gerðu eða hreinlega hunsa tilhugsunina um rétt og rangt og finnst þeir megi alveg gera það sem þeir gera. Helsta röksemdin gegn fælingarmætti þyngri dóma er þó fordæmið sem blasir við í Bandaríkjunum; það er ekki eins og þar séu framin færri morð en annarstaðar enda þótt víða sé þar beitt dauðarefsingum.
Samt er ég fylgjandi þyngri dómum í ofbeldis- og kynferðisbrotamálum. Ekki vegna þess að ég haldi að menn komi - við núverandi ástand - betri útúr fangelsinu eða vegna þess að þyngri dómar muni stoppa karlmenn frá því að nauðga og misþyrma konum eða öðrum karlmönnum. Heldur vegna þess að meðan við höfum þannig kerfi að er sá sem hefur framið mesta glæpinn er sá sem situr lengst í fangelsi, þá þarf að sýna í verki hverjir það eru - að mati samfélagsins - sem fremja alvarlegustu glæpina. Nú virðist samfélagið (þingið, einhver hluti kjósenda, löggan, dómarar) líta svo á að alvarlegustu glæpirnir séu fíkniefnabrot, og í samræmi við það hafa dómar þyngst og menn eru jafnvel undir eftirliti um lengri tíma til að reyna að sanna að þeir hafi framið - eða ætli að fremja glæpi. Efnahagsbrot eru líka talin mjög alvarleg. Ríkissaksóknari eyðir árum í að grandskoða ákveðin fyrirtæki og réttarhöld eru æ ofan í æ til að reyna að negla þá sem taldir eru sekir. En líf og heilsa fólks, kvenna, hvernig metur þetta samfélag það? Skilaboðin eru - og þau fást með því að lögreglan sinnir kærum kvenna um ofsóknir, líkamsárásir og nauðganir illa, rannsakar málin í hægagangi, afskrifar þau eða kemur þannig fram við konur að þær gefast upp í miðju kæruferli eða jafnvel leggja ekki í að kæra; að saksóknari sér ekki ástæðu til að fara með nema hluta þeirra mála sem lögreglan þó leggur uppí hendurnar á þeim fyrir dóm; og dómarar (Pétur Guðgeirsson þar einna fremstur í flokki eins og sést hefur á dómum hans í nauðgunarmálum um árabil) fella svo þá úrskurði að ýmist sé nauðgarinn og konuberjarinn alsaklaus (sem lögga og saksóknari hafa áður sagt í fjölda mála sem þá aldrei komast fyrir dómstóla) eða þeir dæma hann til svo stuttrar fangelsisvistar að það er nánast grín, sérstaklega ef tekið er mið af dómum í fíkniefnamálum en ekki síst í ljósi þess að málið sem tekið var fyrir dóm fjallaði um líf, heilsu og kynfrelsi konunnar sem kærði. Skilaboðin eru semsagt; þessu samfélagi er sama um konur, það er í lagi að berja þær og nauðga þeim, niðurlægja þær á allan hátt og ógna lífi þeirra og heilsu.
Þyngri fangelsisdómar í kynferðisbrotamálum og öðrum ofbeldismálum gefa í fyrsta lagi þau skilaboð að líf og heilsa kvenna (og í einhverjum tilvikum karla) sé einhvers virði og í öðru lagi gefa þau þolanda ofbeldisins færi á að ganga um götur um tíma sem frjáls kona áður en hún á von á að rekast á kvalara sinn aftur, en talsverður hluti bataferils fórnarlambsins felst í að yfirvinna óttann og finna til öryggis aftur. Eins og málum er nú háttað geta nauðgarar og aðrir ofbeldismenn haldið áfram að ógna fórnarlömbum sínum eða jafnvel ráðast á þau trekk í trekk (sjá dóminn sem féll í gær og ég vísa í hér að ofan).
Semsagt: ef við ætlum að láta þunga dóma falla í málum sem skipta máli, þá á að þyngja dóma í kynferðisbrotamálum og ofbeldismálum. Alveg burtséð frá því hvaða skoðun við höfum á fangelsismálum yfirleitt. Skilaboðin verða að vera skýr.
--
* Í stað fangelsisvistar held ég að hægt sé að stoppa menn af áður en þeir fremja alvarlega glæpi eða áður en þeir leggja glæpaferil fyrir sig með öðrum ráðum. Ef hver einasti maður sem kærður væri fyrir ofbeldisbrot eða kynferðisbrot - og ég sagði kærður, ekki dæmdur - ef hver einasti fengi tíu tíma að lágmarki hjá sálfræðingi eða geðlækni eða nokkurra vikna námskeið í reiðistjórnun, bara við það að vera kærður, þá held ég að einhverjir þeirra myndu ekki brjóta af sér aftur. Þeir sem fremja annarskonar afbrot fengju líka sálfræðimeðferð eða færu á einhverskonar námskeið þar sem samfélagsvitund þeirra yrði efld. Kannski myndi einhver hluti þeirra ekki heldur brjóta af sér aftur. Svo eru auðvitað alltaf einhverjir sem brjóta af sér hvað sem reynt er að hjálpa þeim, leiðbeina eða refsa, og eru þá líklega siðblindir - en um þá mun ég skrifa bloggfærslu síðar.
Ég er ein þeirra sem held að fangelsisvist, eins og hún er í dag hér á landi, geri ekki gagn sem betrun.* Menn koma jafnslæmir eða jafnvel verri útúr fangelsum en þeir fara inn, sérstaklega ef þeir vilja ekki horfast í augu við að þeir áttu sjálfir sök á hvernig fyrir þeim er komið. Sálfræðihjálp þyrfti að vera mun meiri í fangelsum í nú er (þá er ég að meina að hver fangi ætti að fara vikulega eða nokkrum sinnum í viku til sálfræðings eða geðlæknis) og vímuefnameðferð ætti að vera í boði á öllum stigum innan fangelsisins; þegar menn koma inn, í miðri afplánuninni og rétt áður en mönnum er sleppt lausum, allt eftir hentugleikum hvers og eins.
Ég held líka að þyngri fangelsisdómar hafi ekki fælingarmátt. Auðvitað eru einhverjir sem myndu ekki fremja glæp ef þeir vissu að við honum lægi 16 ára fangelsisdómur en oftast halda líklega glæpamenn, hvers svo eðlis glæpur þeirra er, að þeir muni komast upp með það sem þeir gerðu eða hreinlega hunsa tilhugsunina um rétt og rangt og finnst þeir megi alveg gera það sem þeir gera. Helsta röksemdin gegn fælingarmætti þyngri dóma er þó fordæmið sem blasir við í Bandaríkjunum; það er ekki eins og þar séu framin færri morð en annarstaðar enda þótt víða sé þar beitt dauðarefsingum.
Samt er ég fylgjandi þyngri dómum í ofbeldis- og kynferðisbrotamálum. Ekki vegna þess að ég haldi að menn komi - við núverandi ástand - betri útúr fangelsinu eða vegna þess að þyngri dómar muni stoppa karlmenn frá því að nauðga og misþyrma konum eða öðrum karlmönnum. Heldur vegna þess að meðan við höfum þannig kerfi að er sá sem hefur framið mesta glæpinn er sá sem situr lengst í fangelsi, þá þarf að sýna í verki hverjir það eru - að mati samfélagsins - sem fremja alvarlegustu glæpina. Nú virðist samfélagið (þingið, einhver hluti kjósenda, löggan, dómarar) líta svo á að alvarlegustu glæpirnir séu fíkniefnabrot, og í samræmi við það hafa dómar þyngst og menn eru jafnvel undir eftirliti um lengri tíma til að reyna að sanna að þeir hafi framið - eða ætli að fremja glæpi. Efnahagsbrot eru líka talin mjög alvarleg. Ríkissaksóknari eyðir árum í að grandskoða ákveðin fyrirtæki og réttarhöld eru æ ofan í æ til að reyna að negla þá sem taldir eru sekir. En líf og heilsa fólks, kvenna, hvernig metur þetta samfélag það? Skilaboðin eru - og þau fást með því að lögreglan sinnir kærum kvenna um ofsóknir, líkamsárásir og nauðganir illa, rannsakar málin í hægagangi, afskrifar þau eða kemur þannig fram við konur að þær gefast upp í miðju kæruferli eða jafnvel leggja ekki í að kæra; að saksóknari sér ekki ástæðu til að fara með nema hluta þeirra mála sem lögreglan þó leggur uppí hendurnar á þeim fyrir dóm; og dómarar (Pétur Guðgeirsson þar einna fremstur í flokki eins og sést hefur á dómum hans í nauðgunarmálum um árabil) fella svo þá úrskurði að ýmist sé nauðgarinn og konuberjarinn alsaklaus (sem lögga og saksóknari hafa áður sagt í fjölda mála sem þá aldrei komast fyrir dómstóla) eða þeir dæma hann til svo stuttrar fangelsisvistar að það er nánast grín, sérstaklega ef tekið er mið af dómum í fíkniefnamálum en ekki síst í ljósi þess að málið sem tekið var fyrir dóm fjallaði um líf, heilsu og kynfrelsi konunnar sem kærði. Skilaboðin eru semsagt; þessu samfélagi er sama um konur, það er í lagi að berja þær og nauðga þeim, niðurlægja þær á allan hátt og ógna lífi þeirra og heilsu.
Þyngri fangelsisdómar í kynferðisbrotamálum og öðrum ofbeldismálum gefa í fyrsta lagi þau skilaboð að líf og heilsa kvenna (og í einhverjum tilvikum karla) sé einhvers virði og í öðru lagi gefa þau þolanda ofbeldisins færi á að ganga um götur um tíma sem frjáls kona áður en hún á von á að rekast á kvalara sinn aftur, en talsverður hluti bataferils fórnarlambsins felst í að yfirvinna óttann og finna til öryggis aftur. Eins og málum er nú háttað geta nauðgarar og aðrir ofbeldismenn haldið áfram að ógna fórnarlömbum sínum eða jafnvel ráðast á þau trekk í trekk (sjá dóminn sem féll í gær og ég vísa í hér að ofan).
Semsagt: ef við ætlum að láta þunga dóma falla í málum sem skipta máli, þá á að þyngja dóma í kynferðisbrotamálum og ofbeldismálum. Alveg burtséð frá því hvaða skoðun við höfum á fangelsismálum yfirleitt. Skilaboðin verða að vera skýr.
--
* Í stað fangelsisvistar held ég að hægt sé að stoppa menn af áður en þeir fremja alvarlega glæpi eða áður en þeir leggja glæpaferil fyrir sig með öðrum ráðum. Ef hver einasti maður sem kærður væri fyrir ofbeldisbrot eða kynferðisbrot - og ég sagði kærður, ekki dæmdur - ef hver einasti fengi tíu tíma að lágmarki hjá sálfræðingi eða geðlækni eða nokkurra vikna námskeið í reiðistjórnun, bara við það að vera kærður, þá held ég að einhverjir þeirra myndu ekki brjóta af sér aftur. Þeir sem fremja annarskonar afbrot fengju líka sálfræðimeðferð eða færu á einhverskonar námskeið þar sem samfélagsvitund þeirra yrði efld. Kannski myndi einhver hluti þeirra ekki heldur brjóta af sér aftur. Svo eru auðvitað alltaf einhverjir sem brjóta af sér hvað sem reynt er að hjálpa þeim, leiðbeina eða refsa, og eru þá líklega siðblindir - en um þá mun ég skrifa bloggfærslu síðar.
posted by at 9:20 f.h.
<< Home