8. mars 2018

Konur hér heima og um allan heim fögnuðu, kröfðust og lögðu niður vinnu (ríflega fimm milljón spænskar konur fóru í kvennaverkfall að íslenskum hætti) í dag á alþjóðlegum baráttudegi kvenna.*

Baráttukona var kjörin formaður verkalýðsfélags nú í vikunni. Efling er næst stærsta stéttarfélagið á Íslandi, og verður Sólveig Anna Jónsdóttir í forsvari fyrir fólk í fjölbreyttum störfum.

Starfsmenn með félagsaðild að Eflingu vinna almenn störf verkafólks á sviðum flutninga, byggingarvinnu, við vegagerð og hafnarvinnu, landbúnaðarstörf og ýmsa vélavinnu sem tengist verklegum framkvæmdum. Einnig umönnunarstörf þ.á m. í heimaþjónustu, á leikskólum, í sjúkrahúsum og stofnunum, þvottahúsum og saumastofum sjúkrastofnana.

Starfsmenn í mötuneytum, störf við ræstingar og hvers konar hreinlætisstörf, í efnalaugum og þvottahúsum. Almenn störf á veitinga- og gististöðum. Öryggisvarsla og fjármagnsflutningar. Almenn störf í iðnaði og verksmiðjum, við vinnslu sjávarafurða og landbúnaðarafurða í Eflingu. Bensínafgreiðslu og við olíu, bón, ryðvarnarstöðvar og á dekkjaverkstæðum. Bifreiðastjórar á vörubifreiðum eiga félagsaðild að Eflingu.

Efling, samtök verkafólks, er ekki nema tæplega tuttugu ára gamalt félag sem

„varð til við sameiningu Dagsbrúnar & Framsóknar-stéttarfélags við Starfsmannafélagið Sókn og Félag starfsfólks í veitingahúsum. Við sameininguna varð til næst stærsta stéttarfélag á landinu með um 14.000 félagsmenn. Félagið sameinaðist Iðju, félagi verksmiðjufólks í Reykjavík um áramótin 1999-2000. Við það urðu félagsmenn um 16.000. Frá og með 1. janúar 2009 sameinaðist Verkalýðs- og sjómannafélagið Boðinn Eflingu-stéttarfélagið“.

Þetta er láglaunafólkið. Fólkið sem ber minnst úr býtum (af þeim sem þó vinna ekki sem þrælar, eins og því miður á alltof oft á við um erlenda starfsmenn hér á landi) og fyrir það fólk ætlar Sólveig Anna að vinna. Langt er síðan einhver hefur talað fyrir hönd þeirra lægst launuðustu eins og hún hefur gert í kosningabaráttunni til kjörs formanns Eflingar.

Eitt af félögunum sem rann saman við Eflingu var Sókn. Sóknarkonur voru „stúlkurnar sem vinna í ræstingunum, í heimahjálpinni, á sjúkrastofnununum, stundum í vaktavinnu, stundum ekki. Þær sem framkvæma það sem aðrir hafa skipulagt við skrifborðið“. Þetta voru minnst metnu og lægst launuðu störfin í heilbrigðiskerfinu. Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir, sem síðar varð þingmaður, var í forsvari fyrir Sóknarkonur árum saman, en áður var hún í Snót, verkakvennafélagi í Vestmannaeyjum.** Hér uppi á fastalandinu barðist hún fyrir réttindum og launum kvenna og láglaunafólks yfirleitt. Hún hélt mikla eldræðu á kvennafrídaginn 1975 og þótt nú sé ekki kvenréttindadagurinn 19. júní eða kvennafrídagurinn 24. október,*** þá er alþjóðlegur dagur kvenna ekki síðri til að rifja upp ræðu Aðalheiðar Bjarnfreðsdóttur, enda talar hún um málefni sem snerta jarðarbúa alla, þá — og því miður enn nú.

„Kæru baráttusystur!

Fyrsta fundarsamþykkt sem ég veit um að gerð hafi verið um að konur legðu niður vinnu einn dag var gerð á ráðstefnu rauðsokka og láglaunakvenna í Lindarbæ í vetur og önnur á Neskaupstað í sumarbyrjun. Á stóru Loftleiðaráðstefnunni í júní skeði undrið: Konur úr öllum stéttum og flokkum mynduðu hóp og báru fram tillögu um að allar konur á landinu tækju sér frí á degi Sameinuðu þjóðanna, kæmu saman og ræddu sín vandamál. Þær gerðu meira þessar konur. Þær héldu hópinn, unnu að hugmyndinni og höfðu samband við félög og einstaklinga. Fyrsti fundur um framkvæmdir var haldinn í Hamragörðum í haust og annar í Norræna húsinu. Áhugi reyndist ótrúlegur. Alltaf þéttist hópurinn og hér erum við svona margar.

Hvað veldur þessum mikla áhuga á deginum? Án efa er það óréttlæti sem mætir konum á vinnumarkaði og vanmat á störfum þeirra yfirleitt. Ég tala hér sem verkakona og mín sjónarmið eru þessi:

Lán laun kvenna og annarra láglaunahópa tel ég stafa af því að síðustu tvo áratugi hefur samningagerð milli vinnuveitenda og verkalýðshreyfingarinnar verið hagað þannig að raunverulega er samið um yfirvinnuna. Þó hefur keyrt um þverbak á seinni árum. Á borðinu liggur útreiknað af ríkisstofnun hvað venjuleg fjölskylda þarf til að lifa, hins vegar upplýsingar um svokallaðar rauntekjur. En svo er samið um kaup sem er fjórðungi eða 1/2 lægra en sannað er að þurfi til lífsviðurværis, sem sagt samið um þennan langa vinnudag sem gerir fólkt óvirkt í stéttarfélögum og félagslífi yfirleitt. Annað er þó öllu verra: Félögunum er skipt upp í einingar. Þú færð 25%, þú 15 o.s.frv. og alltaf er bitinn í öfugu hlutfalli við þörfina. Hvar eru gömlu hugtökin okkar „einn fyrir alla og allir fyrir einn“? Hvar er kyndillinn sem lýsti upp verkalýðshreyfinguna fyrr á árum þegar sjálfsagt var að sá sterki lyfti þeim veika. Hvar eru gömlu hugsjónirnar okkar? Vonandi liggja þær líka á borðinu næst þegar samið verður. Og á hverjum bitnar þetta verst? Á konunum auðvitað. Við verslunar- og skrifstofustörf hafa þær 73% af launum karla og verkakonan hefur 30 þús. kr. minna í mánaðarlaun en verkamaður.

Til þessa liggja ýmsar ástæður. Hér koma tvær: Konur eru varavinnuafl. Þær eru kallaðar til vinnu eða sendar heim eftir því sem hentar vinnuveitanda og það sem verst er: Eins og fram kom hjá konum í frystihúsum þá vinnur kona enn sama verk við sama borð og karl en þau eru í sitt hvorum launaflokki. Og svo er það sveitakonan. Henni eru ætlaðir 2 tíma á dag í vinnu við búið og kaupið er áætlað 175 þúsund krónur á ári eða öllu minna en þingmenn ætla sér á mánuði. Ég á ekki önnur orð um þetta en að það sé þjóðarskömm. Konur fá þessu ekki breytt fyrr en þær sækja sinn rétt og láta ekki fara svona með sig.

Ég hef orðið þess vör að sumir karlmenn og fáeinar karlhollar konur halda að við þessar konur sem eru að halda fram skoðunum viljum reka karlmenn út í horn og svipta þá öllum völdum, jafnvel kyrrsetja þá í eldhúsi eða yfir börnum. Ekkert er fjær okkur en að kúga karla. Við viljum jafnrétti. Hvorki meira né minna. Við þurfum að leysa flest ef ekki öll mál í félagi við karla.

Okkur Íslendingum ætti að vera þetta ljóst þessa daga þegar við erum að berjast fyrir lífshagsmunum okkar, 200 mílna landhelginni. Þar verðum við öll að standa saman og ef hvergi brestur hlekkur erum við dæmd til að sigra.

Við íslenskar konur bárum gæfu til þess að verða fyrstar kvenna í heiminum til að ná samstöðu um þennan dag. Ég er stolt af því. En fleiri koma á eftir. Konan er að vakna. Hún veit að karlmenn hafa ráðið heiminum frá því sögur hófust. Og hvernig hefur sá heimur verið? Hann hefur löðrað í blóði og logað af kvöl. Ég trúi því að þessi heimur breytist þegar konur fara að stjórna honum til jafns við karla. Ég vil og ég trúi því að þið viljið það allar, að heimurinn afvopnist. Allt annað eru stjórnmálaklækir og hræsni. Við viljum leysa ágreiningsmál án vopna. Við viljum ekki byggja fangelsi heldur opna þau í hvaða landi sem er þar sem fangar eru lokaðir inni og kvaldir vegna skoðana sinna. Við tökum undir við alþjóðafangahjálpina:„Kvöl þeirra er samviska vor.“ Við viljum mannúðina í öndvegið en grimmdina og græðgina á dyr.

Vísindamenn í öllum heiminum segja heiminn á heljarþröm. Svo gálaust hefur verið gengið á jörðina, svo fast sótt í auðlindir hennar, svo miskunnarlaust eru náttúrulögmál brotin að mannkynið er að kafna úr mengun. Er ekki mál að linni? Nú gerast hlutirnir hratt. Ég trúi að eftir 10 ár hittumst við á Lækjartorgi mikið fleiri og þá verði sú stund komin þegar orð sem við sjáum nú í hillingum eru orðin töm í talmáli. Orð eins og þau sem við göngum undir í dag: Jafnrétti - framþróun - friður.“

Það ætla ég rétt að vona að Sólveig Anna verði arftaki Aðalheiðar í ekki bara í baráttu fyrir mannsæmandi launum og réttindum verkafólks, heldur haldi merkjum friðar-, umhverfis-, og kvennabaráttu á lofti.

Til hamingju með daginn, allar!

__
* THe Guardian var með ítarlega og afar yfirgripsmikla umfjöllun sem spannaði að mér sýnist allan hnöttinn jafnóðum og og hlutirnir gerðust, svo og ótal greinar og áhugavert lesefni í tilefni dagsins og frá fyrri árum.
** Verkakvennafélög árið 1944, áhugaverð lesning.
*** Það eru líkur á að þessi pistill verði endurbirtur þessa daga, jafnvel árlega, hér eftir. Svona eru konur nú alltaf að auðvelda sér verkin.